Άλλες πηγές - Πληροφορίες
Καταρχήν, να ευχαριστήσουμε τον κύριο Κυράννη, τα Καλυμνιακά Αρχεία, το Ναυτικό Μουσείο και ντόπιους συγγραφείς κειμένων σχετικών με τη σπογγαλιεία για τις πολύτιμες πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα, αν επισκεφτείτε τους παρακάτω συνδέσμους:
Επίσης, θα βρείτε πληθώρα πληροφοριών, αναζητώντας στον παγκόσμιο ιστό.
Το σφουγγάρι αναφέρεται για πρώτη φορά στα έργα του Αριστοτέλη, του Ομήρου και του Πλάτωνα. Από την αρχαιότητα, η ζωή και η κουλτούρα των κατοίκων της Καλύμνου έχει συνδεθεί με αυτό το θαλάσσιο ζώο, για αυτό και η Κάλυμνος έχει γίνει γνωστή ως "Το νησί των σφουγγαράδων". Η σπογγαλιεία έχει αποτελέσει εδώ και πολύ καιρό ένα συνηθισμένο επάγγελμα και τα σφουγγάρια πάντα θεωρούνταν η βασική πηγή εισοδήματος των κατοίκων του νησιού, φέρνοντας πλούτο και κάνοντάς το διάσημο σε όλη τη Μεσόγειο θάλασσα.
Ακόμη και σήμερα, η σπογγαλιεία, με όλη την ιστορία και την παράδοσή της, είναι η ψυχή των ανθρώπων του νησιού. Κάθε χρόνο, συμβαίνει μια εορταστική εβδομάδα (μετά το Πάσχα), για να τιμηθεί η σχέση μεταξύ της Καλύμνου και των σφουγγαριών (που ονομάζονται ακόμη και "Καλύμνικος χρυσός"). Όπως συνηθίζεται σε αυτές τις περιστάσεις, οι άνθρωποι γλεντούν, τραγουδούν και τρώνε παραδοσιακούς μεζέδες.
Τις πρώτες μέρες μετά την άφιξη, τα σφουγγάρια απλώνονταν κάτω από τον ήλιο ("λιάστρα") και οι σπογγέμποροι έκαναν τις συμφωνίες για την αγορά του εμπορεύματος.
Έπειτα, τα σφουγγάρια μεταφέρονταν στο χώρο επεξεργασίας, όπου εξειδικευμένο προσωπικό άρχιζε τη διαδικασία.
Παρόλα αυτά, πρέπει να τονιστεί ότι μέρος της επεξεργασίας μπορεί να γινόταν πάνω στο σκάφος, όπου ναύτες τα "πατούσαν" για να απομακρυνθούν τα υγρά και έπειτα τα "χτυπούσαν" με ξύλινα ραβδιά. Αυτό διαρκούσε μερικές μέρες.
Όταν το εμπόρευμα έφτανε στις αποθήκες, άρχιζε το "ψαλίδισμα", για να αποκτήσουν ένα ωραίο σχήμα. Έπειτα, τα σφουγγάρια βυθίζονταν σε οξέα και θαλασσινό νερό, για να φύγουν οι ακαθαρσίες (όπως η άμμος). Τέλος, βυθίζονταν σε διάλυμα με νερό και άλλες ουσίες, για να αποκτήσουν το τελικό τους άσπρο-κίτρινο χρώμα.
Η επιστροφή των σπογγαλιευτικών ξεκινούσε το Σεπτέμβρη.
Όταν τα πρώτα σκάφη εμφανίζονταν στον ορίζοντα, από το κεντρικό λιμάνι, γυναίκες και παιδιά κοιτούσαν για τους αγαπημένους τους. Αν η σημαία κάποιου σκάφους βρίσκόταν μεσίστια, αυτό σήμαινε ότι κάτι κακό είχε συμβεί.
Το ταξίδι είχε ξεκινήσει. Δεν υπήρχε πολύς καιρός για ανάπαυση και ύπνο, ο καθένας είχε αναλάβει τις αρμοδιότητές του.
Τα πλοία συνήθως ταξίδευαν σε στόλους. Σε κάθε στόλο, υπήρχαν τα σπογγαλιευτικά, που μετέφεραν τους ανθρώπους που ήταν υπεύθυνοι για το ψάρεμα των σφουγγαριών. Επίσης, σε κάθε ομάδα σκαφών υπήρχε το λεγόμενο "ντεπόζιτο", ένα μεγαλύτερο σκάφος που μετέφερε τη συγκομιδή, το φαγητό και άλλα βασικά είδη.
Οι μέθοδοι κατάδυσης έχουν εξελιχθεί τις τελευταίες δεκαετίες.
Αρχικά, ένα μικρό σκάφος έψαχνε για σφουγγάρια στο βυθό της θάλασσας, χρησιμοποιώντας το "γυαλί". Όταν εντόπιζε ένα καλό τόπο, ο δύτης ετοιμαζόταν για τη βουτιά. Βουτούσε χωρίς στολή, έχοντας στα χέρια του μια μεγάλη πέτρα ("Σκανταλόπετρα" ή "Ρεβέρα"), που θα τον βοηθούσε να φτάσει στο βυθό. Φυσικά, επειδή το οξυγόνο τελείωνε σύντομα, δεν είχε πολύ χρόνο διαθέσιμο και έπρεπε σύντομα να αναδυθεί.
Επειδή η προηγούμενη μέθοδος δεν ήταν πολύ αποτελεσματική, αντικαταστάθηκε από μια άλλη, όπου ο δύτης κουβαλούσε μαζί του μια σωλήνα, για τη μεταφορά του οξυγόνου (μέθοδος "Φερνέζ"). Επίσης, κρατούσε ένα σχοινί που θα χρησιμοποιούσε για να κάνει σήμα, σε περίπτωση που κάτι δεν πήγαινε καλά. Ένας άντρας πάνω στο πλοίο ("κολαουζιέρης") ήταν υπεύθυνος για το δύτη.
Καθώς τα χρόνια πέρασαν, η μέθοδος εξελίχθηκε. Σε μερικά σκάφη, ο δύτης βουτούσε φορώντας ειδική στολή και ένα κράνος, που ονομαζόταν "Σκάφανδρο".
Το βασικό πρόβλημα με τις δύο προηγούμενες μεθόδους ήταν ότι, επειδή ο δύτης έμενε στο βυθό, για μεγάλο χρονικό διάστημα, στο σώμα του συσσωρευόταν άζωτο. Αν αναδυόταν πολύ γρήγορα, τότε δεν θα προλάβαινε ο οργανισμός του να το αποβάλλει, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται θρόμβοι. Σαν αποτέλεσμα, ο δύτης υπέφερε αβάσταχτους πόνους, οδηγώντας σε προσωρινή ή μόνιμη παράλυση ("νόσος των δυτών"), ακόμα και θάνατο. Αυτό οδήγησε στο θάνατο πολλών σφουγγαράδων, που πολλές φορές θαβονταν σε ξένα μέρη ή μεταφέρονταν στην Κάλυμνο, για να κηδευτούν. Από αυτό το μεγάλο πρόβλημα, εμπνεύστηκαν και δημιούργησαν το "χορό του Μηχανικού", αφιερωμένο σε όλους αυτούς που έχασαν τη ζωή τους ή έμειναν ανάπηροι.
Σήμερα, οι δύτες χρησιμοποιούν είτε το σύστημα "Ρεβέρα" ή βουτούν χρησιμοποιώντας ένα σύστημα με κομπρεσέρ (πάνω στο σκάφος) που τους παρέχει το απαραίτητο οξυγόνο.
Το Πάσχα είχε περάσει και ήταν καιρός για τα σπογγαλιευτικά σκάφη να αναχωρήσουν. Το ταξίδι θα διαρκούσε περίπου 6-7 μήνες. Πολύς καιρός...
Οι οικογένειες των πληρωμάτων (ειδικά των δυτών) ανησυχούσαν για την υγεία των δικών τους. Θα τα κατάφερναν να γυρίσουν ζωντανοί στα σπίτια τους; Οι καταδύσεις για ψάρεμα σφουγγαριών ήταν ανέκαθεν ένα πολύ επικίνδυνο επάγγελμα και πολλοί δύτες είχαν θαφτεί σε άγνωστα μέρη.
Στο Λαφάσι γίνονταν οι τελικές ετοιμασίες των σκαφών. Οι εργάτες έκαναν τις απαραίτητες εργασίες (βάψιμο, συντήρηση κ.α.) καθώς και ελέγχους για πιθανά προβλήματα. Έπρεπε να διασφαλίσουν ότι όλα θα πήγαιναν καλά κατά τη διάρκεια του ταξιδιού.
Οι καπετάνιοι είχαν ήδη κάνει τις συμφωνίες με τους ναύτες και τους προμηθευτές, που τους παρείχαν τα τρόφιμα και τα άλλα απαραίτητα. Οπότε, ήταν ώρα για διασκέδαση. Τα τελευταία τους βράδια στην Κάλυμνο, μαζεύονταν για φαγητό και τραγούδι, χορεύοντας και συζητώντας τις τελευταίες λεπτομέρειες.
Τη μέρα της αναχώρησης, παπάδες, περιτριγυρισμένοι από πλήθος Καλυμνίων, τελούσαν αγιασμό στο κεντρικό λιμάνι της Καλύμνου, για να κρατήσει ο θεός ασφαλή τα "παιδιά" τους. Οι γυναίκες, φορώντας τα μαντήλια τους, έδιναν στους δικούς τους τις καλύτερες ευχές.
Θα τα έβγαζαν, όταν τα μέλη της οικογένειάς τους επέστρεφαν.
